W Polsce wszyscy pełnoletni obywatele mają obowiązek posiadania aktualnego dowodu osobistego. Jeśli upływa termin ważności dotychczasowego dokumentu, obywatel musi złożyć wniosek o wydanie nowego. W tym roku do wymiany kwalifikowało się dodatkowo aż 5 mln dokumentów, gdyż mija dekada od masowej wymiany „zielonych książeczek” na pierwsze plastikowe. Według szacunków Ministerstwa Cyfryzacji blisko 1 mln dowodów osobistych może stracić ważność, jeśli ich właściciele nie zawnioskują o nowy dokument do końca 2017 r.
Wiele codziennych aktywności lub planów może potencjalnie nie dojść do skutku, gdy nasz dowód osobisty jest nieważny. Przeterminowany dowód stanie na przeszkodzie w załatwieniu spraw urzędowych, w złożeniu wniosku o kredyt czy też w realizacji wyjazdu za granicę. Utrata ważności dowodu osobistego następuje jednak nie tylko po upływie okresu na jaki został wydany, ale również w wyniku zmiany danych w nim zawartych, o czym muszą pamiętać szczególnie osoby zmieniające nazwisko po zawarciu związku małżeńskiego lub dokonujące innych zmian w swoich aktach stanu cywilnego (np. urodzenia, małżeństwa). Dowód osobisty to dokument, który potwierdza tożsamość i polskie obywatelstwo, pozwala wyjechać za granicę bez paszportu, między innymi do krajów Unii Europejskiej czy Europejskiego Obszaru Gospodarczego. To tylko niektóre z powodów, dla których należy dbać o swój dowód osobisty oraz samodzielnie kontrolować termin upływu jego ważności.
Nowe przepisy z zakresu dowodów osobistych
Od 1 marca 2015 roku, obowiązują nowe przepisy z zakresu dowodów osobistych, w których została zniesiona właściwość miejscowa dla złożenia wniosku o dowód. O wydanie dowodu osobistego można ubiegać się w dowolnym urzędzie miasta, gminy w Polsce. Ponadto, wniosek o wydanie dowodu osobistego można złożyć również w formie elektronicznej za pośrednictwem portalu epuap.gov.pl. Przy składaniu wniosku w takiej formie, konieczne jest posiadanie kwalifikowanego podpisu elektronicznego lub profilu zaufanego. Wielu obywateli o takich rozwiązaniach nie posiada jeszcze szerokiej wiedzy. Należy także przypomnieć, iż fotografia dołączana do wniosku o wydanie dowodu osobistego nie może być starsza niż 6 miesięcy, jest to fotografia biometryczna, analogiczna jak w paszportach.
Ważną wskazówką dla osób, które w 2007 r., przy składaniu wniosku o wydanie dowodu osobistego miały ukończony 65 rok życia i uzyskały dowód osobisty na czas nieokreślony jest to, że w przypadku takich osób nie występuje konieczność wymiany po 10 latach, czyli w 2017 r. (chyba, że posiadacz dowodu uzna, iż wizerunek twarzy znacznie się zmienił i chce takiej wymiany). Powyższa informacja może być cenna dla tych osób, które nie sprawdzają ważności swojego dowodu, i zupełnie nieświadome składają wniosek w związku z upływem terminu ważności.
Trwa wymiana dowodów w urzędach
Z szacowanych około 5 mln osób, które w tym roku miało zgłosić się po nowy dowód ze względu na upływ 10-letniego terminu ważności, prawdopodobnie pozostało jeszcze około milion. Jak podało Ministerstwo Cyfryzacji, w listopadzie i grudniu tego roku liczba dokumentów, które tracą ważność kształtuje się odpowiednio: 552 tys. i 435 tys. szt. Urzędy na wydanie dowodu mają 30 dni od złożenia wniosku. Zazwyczaj czas ten jest krótszy, jednak w przypadku dużej liczby zgłoszeń urzędy mogą mieć problem z dotrzymaniem terminu.
W związku przewidywaną w 2017 r. zwiększoną liczbą osób wymieniających dowody osobiste, Urząd Miasta Łodzi (UMŁ) od marca do sierpnia 2017 r. przeprowadził akcję informacyjną dla mieszkańców przypominającą o obowiązku wymiany dowodu przed upływem terminu jego ważności oraz zachęcającą do wcześniejszego składania dokumentów w celu uniknięcia kolejek. Ulotki informacyjne zostały rozpowszechnione we wszystkich lokalizacjach urzędu, placówkach pocztowych, przychodniach i bankach oraz były wyświetlane na ekranach LCD i biletomatach w środkach komunikacji miejskiej. Dla usprawnienia i komfortu mieszkańców, pracownicy Oddziału Dowodów Osobistych Wydziału Spraw Obywatelskich UMŁ od marca do czerwca br. pracowali dodatkowo w jedną sobotę w miesiącu, a od września do listopada w dwie soboty w miesiącu, wspierając w przeprowadzeniu formalności związanych z wymianą dowodu. Od 1 stycznia do 31 października 2017 r. przyjęto tam 101 057 wniosków o wydanie dowodu osobistego, w tym 74 170 z powodu upływu terminu ważności. Dla porównania, w tym samym okresie w 2016 r. przyjęto 68 847 wniosków o wydanie dowodu osobistego.
Z kolei Wydział Spraw Administracyjnych Urzędu Miasta Krakowa potwierdził, że w okresie pierwszych 10 miesięcy 2017 r. wpłynęło do miejscowych urzędów łącznie 102 610 wniosków o nowy dowód. Dla porównania w tym samym okresie, czyli styczeń - październik 2016 r. o nowy dokument zawnioskowało tam 84 419 osób. Jednocześnie krakowski magistrat poinformował, że choć od obywateli nie docierają żadne niepokojące sygnały w sprawie wymiany dowodów, to z doświadczenia wynika, że pojawią się obywatele, którzy złożą wnioski o nowy dowód osobisty w ostatniej chwili.
Poznański magistrat spodziewa się w tej sprawie ok. 90 - 100 tys. interesantów, podczas gdy w ubiegłym roku było to 67 tys. osób.
Na obsługę dużej liczby klientów przygotowany jest także Urząd Miejski we Wrocławiu, który największej ilości interesantów w sprawie wymiany dowodów spodziewa się w grudniu 2017 r. oraz w styczniu 2018 r. Przyczyną takich szacunków jest wydanie pod koniec roku 2007 oraz na początku 2008 r., większej części dowodów osobistych. Niemniej, liczba klientów w każdym miesiącu tego roku rośnie - do Wrocławia przybywa klientów, zamieszkujących okoliczne gminy a pracujących we Wrocławiu. Położenie urzędu oraz godziny otwarcia są dogodne dla złożenia wniosku o dowód oraz odbioru gotowego dokumentu. Wrocław średnio rocznie wydaje około 85 tys. dowodów osobistych. Dla przykładu, w roku 2005 - 81 604, w 2015 r. - 84 156, w 2016 - 93 401, a w roku 2016 - 88 601. Na rok 2017 wrocławskie urzędy szacują obsłużenie około 140 tys. wniosków. W okresie styczeń - październik 2017 roku zostało wydanych już 95 000 dowodów.
Dla porównania, Delegatury Biura Administracji i Spraw Obywatelskich w Dzielnicach m.st. Warszawy przyjęły w okresie od stycznia do października br. 231 929 wniosków o wydanie dowodu osobistego. W tym samym okresie ubiegłego roku było ich 192 517, a za cały 2016 r. 222 079. W 2017 r. szacuje się, iż Delegatury BAiSO przyjmą łącznie 290 tyś. wniosków. Choć liczba składanych wniosków w urzędach osiąga ogromną skalę, to z obserwacji pracowników Biura Administracji i Spraw Obywatelskich w Warszawie wynika, iż obywatele najczęściej wnioskują o wymianę dokumentów w ostatniej chwili.
Dobrą wiadomość w tej kwestii przynosi Urząd Miejski w Gdańsku, z którego doświadczeń wynika, że coraz bardziej wzrasta świadomość mieszkańców dotycząca możliwości wcześniejszego składania wniosków o wydanie dowodu, nie czekając do ostatniej chwili. Gdański urząd potwierdził, że wymiana dowodów osobistych w ich rejonie przebiega spokojnie i sprawnie. Klienci dopytują o możliwości składania wniosków drogą elektroniczną, przyjmowania wniosków od osób zameldowanych i zamieszkałych poza Gdańskiem, a także o termin realizacji wniosku o wydanie dowodu osobistego. Od stycznia do października 2017 r. w urzędach Gdańska wydano 59 778 dowodów osobistych. W tym samym okresie w 2016 r. wydano ich o 26% mniej. Urzędnicy w Gdańsku zaobserwowali, że wyjątkowy bywa okres przedświąteczny, który charakteryzuje się zwiększoną liczbą klientów szczególnie tych, którzy przyjadą z zagranicy. Warto uświadamiać Polakom, że w związku z zagranicznymi wyjazdami świątecznymi, noworocznymi czy feriami zimowymi, by sprawdzali termin ważności własnych dowodów osobistych i dowodów swoich dzieci. Dzieci, o ile nie mają innego dokumentu, muszą posiadać własny dowód osobisty, aby przekroczyć granicę kraju.
Dobre praktyki
O swój dowód osobisty należy dbać już w momencie odbioru dokumentu w urzędzie. Niezależnie, czy jest się 18-latkiem ze swoim pierwszym dowodem osobistym, czy wieloletnim posiadaczem tego dokumentu, trzeba wyrobić sobie nawyk dbania o ten dokument. Obowiązkiem posiadacza tego podstawowego dokumentu tożsamości jest nie tylko samodzielne sprawdzanie daty jego ważności, wiedza, gdzie i jak złożyć wniosek o nowy dowód, ale także właściwe postępowanie w sprawie jego kradzieży, zagubienia lub uszkodzenia.
Wiele osób, kierując swoją uwagę na obszar ochrony danych zarówno w świecie rzeczywistym, jak i w cyberprzestrzeni, są bardziej niż dotychczas gotowi na zdobywanie wiedzy w tym zakresie. Akcja Nieskradzione.pl porusza tematykę bezpieczeństwa ochrony danych na co dzień, m.in. możliwości zabezpieczenia się przed ich kradzieżą oraz o konieczności zastrzegania utraconego dowodu osobistego. BIK upowszechnia rolę działania prewencyjnego i potrzebę zachowania wypracowania nawyku przezorności w zabezpieczaniu swojego dokumentu tożsamości.
BIK prowadzi szereg działań edukacyjnych dotyczących bezpieczeństwa finansowego zarówno na swojej stronie internetowej, jak i we współpracy z Komendą Główną Policji, kontynuując ogólnopolską akcję edukacyjną zarówno na stronie www.nieskradzione.pl, jak i docierając bezpośrednio do obywateli poprzez współpracę z urzędami miast - w 2016 r. w Warszawie, a w 2017 r. w Gdańsku, Poznaniu, Krakowie, Łodzi i we Wrocławiu.
Chrońmy swoje dane
Dowód osobisty zawiera nasze cenne dane – dane tożsamości, dlatego należy go chronić. Wraz z dowodem złodziej kradnie bowiem cenne dane, na które może, na nasz rachunek, wziąć kredyt lub pożyczkę, bezkarnie zrobić zakupy na raty albo założyć fikcyjną firmę. Może także wziąć abonament na telefon komórkowy na nasze nazwisko, wynająć samochód czy też wyrobić fałszywy dokument ze skradzionymi danymi i swoim zdjęciem, by popełniać przestępstwa na rachunek pokrzywdzonej osoby. O skali procederu związanego z podrabianiem dokumentów świadczą dane policji, która w roku 2016 odnotowała 28,5 tys. takich przestępstw. O procederze wyłudzeń co kwartał raportuje ZBP w opracowaniu InfoDok, w którym za II kwartał br. odnotowywano 18 prób wyłudzeń dziennie i łączną kwotę prób wyłudzeń kredytów ponad 114 mln zł.
Nasz dowód, a przede wszystkim dane na nim zawarte, mogą stać się łupem przestępcy. Warto wiedzieć, że jeśli dane takie jak: imię i nazwisko, data i miejsca urodzenia, adres, seria i numer dowodu osobistego - znajdą się w niepowołanych rękach, mogą stać się furtką m.in do wyłudzenia kredytów czy pożyczek. Niestety, jeszcze niewiele osób jest na tyle przezornych, by zabezpieczyć swój dokument tożsamości. Aby zmniejszyć ryzyko utraty danych i nigdy nie doświadczyć problemów związanych z koniecznością spłaty cudzego długu, warto:
Polak mądry przed szkodą
Pilnujmy naszych dokumentów, nie udostępniajmy ich nieupoważnionym do tego osobom trzecim. Postępujmy według przysłowia - lepiej zapobiegać niż leczyć.
Alerty to sygnały ostrzegawcze, wysyłane w formie smsa lub e-maila, które zapewniają nam ochronę przez cały rok, działają 24/h, 7 dni w tygodniu. Jeśli nie byliśmy w banku, nie kupowaliśmy sprzętu na raty ani nie poręczaliśmy kredytu a otrzymaliśmy Alert, możemy podejrzewać wyłudzenie. Dzięki informacji z Alertu możemy szybko zareagować i zapobiec wyłudzeniu.
W sytuacji, w której dojdzie do utraty lub kradzieży dowodu, pierwszy i najważniejszy krok to wyłączenie dokumentu z obiegu bankowego, aby udaremnić posługiwanie się nim w celach przestępczych. Szybkość działania jest krytyczna, a umożliwia to bezpłatna usługa zastrzegania dowodu osobistego online w portalu BIK, możliwa dzięki bezpośredniemu połączeniu z Systemem Dokumenty Zastrzeżone, prowadzonym przez ZBP. Jednym kliknięciem, z każdego miejsca na świecie, wyłączymy dokument z obiegu i w ten sposób powstrzymamy wzięcie kredytu na nasze dane, ratując nas tym samym przed kłopotami finansowymi. Kolejnym krokiem, w przypadku kradzieży, jest powiadomienie najbliższej jednostki policji o zaistniałej sytuacji. Następnie pozostaje wizyta w urzędzie gminy i wyrobienie nowego dokumentu tożsamości bądź, jeśli jesteśmy za granicą, a nie posiadamy paszportu, w Konsulacie Rzeczpospolitej, gdzie otrzymamy dokument tymczasowy (Emergency Travel Document – ETD).
